Dla kogo… czyli kto korzysta z zajęć dogoterapii
Beneficjentami zajęć z udziałem zwierząt zwykle zostają dzieci. To dla nich, w sposób szczególny, zwierzęta są interesujące, zagadkowe, ciekawe, a przez to wyzwalają w nich motywację do podejmowania różnych aktywności, których na co dzień często unikają, zwykle z powodu ograniczeń wynikających z choroby.
W sposób szczególny ten wzrost motywacji do działania wykorzystywany jest w spotkaniach typu AAT, czyli tam, gdzie zajęcia mają przynieść konkretny efekt terapeutyczny. Oczywiście często dogoterapia wykorzystywana jest także w pracy z ludźmi starszymi, samotnymi, oraz przebywającymi na długotrwałej hospitalizacji, w więzieniach lub hospicjach. Najczęściej jednak to właśnie dzieci, czy to niepełnosprawne, czy zdrowe, korzystają z tych spotkań.
Podczas kontaktu ze zwierzęciem dzieci często reagują radością, śmiechem, nadzwyczajnym podnieceniem. Labilność emocjonalna, która bardzo często towarzyszy niepełnosprawnym i ich rodzinom nie wpływa dobrze na rozwój emocjonalny dziecka. Dlatego, jeśli zajęcia z psem wywołują pozytywne emocje, należy pozwolić mu doświadczać jak najwięcej spotkań ze zwierzęciem.
Już w niemowlęctwie pojawia się potrzeba kontaktu emocjonalnego. Potrzeba ta w szczególności dotyczy kontaktu z ludźmi, lecz w późniejszym wieku może być przenoszona na kontakt ze zwierzętami. W trzecim roku życia dziecko często mówi o potrzebach swoich i innych ludzi. Skłonność do mówienia o własnych emocjach i refleksjach nad nimi oraz rozumienie emocji innych sprzyja nawiązywaniu kontaktów społecznych i umożliwia dzielenie się doświadczeniami. Na zajęciach z psem terapeuta może namawiać do opisywania tego, co czuje dziecko, oraz do zastanawiania się, co mogą w danej sytuacji czuć inni. Emocje wywoływane są przez wiele czynników.
Aby usystematyzować wiedzę na ten temat czynniki te zakwalifikowano do trzech grup:
1) Czynniki naturalne, które wywołują emocje na podstawie wrodzonych właściwości organizmu. Należą do nich bodźce zmysłowe oraz bodźce pochodzące z narządów wewnętrznych.
Pies dostarcza dziecku wielu doznań zmysłowych, w szczególności zaś w zakresie dotyku. Dotyk jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznaje dziecko. Doświadczenia dotyczące fizycznego kontaktu mają silny wpływ na późniejsze doświadczenia emocjonalne, powiązania z otaczającym światem. Jeśli dziecko czuje oparcie i bezpieczeństwo, bliskość innego ciepłego ciała, wówczas ma szansę, aby traktować z ufnością otaczający świat i odczuwać pewność siebie.
Możliwość uczestniczenia w zajęciach z psem może pomóc w budowaniu takiej ufności. Dotyk ciepłej, miękkiej sierści zwierzaka, możliwość przytulenia się do niego, położenia głowy i wsłuchania się w jego bijące serce uspokaja i daje poczucie bezpieczeństwa.
2) Czynniki związane z uprzednim doświadczeniem jednostki. Często zdarza się tak, że neutralny bodziec zostaje skojarzony z jakąś sytuacją wywołującą określone emocje. Wówczas, ten uprzednio neutralny bodziec, staje się przyczyną powstawania określonych emocji.
Jeśli dziecko nie miało bliskiego kontaktu ze zwierzęciem i pies zostanie mu przedstawiony w spokojnej, życzliwej atmosferze, będzie dostarczał pozytywnych wzmocnień, wówczas taki kontakt, w sytuacji terapeutycznej, będzie wywoływał u pacjenta pozytywne emocje i skojarzenia. Terapeuta, dzięki obecności psa, będzie obdarzony zaufaniem i dziecko chętnie będzie podejmować stawiane przed nim zadania.
3) Czynniki związane z oczekiwaniami jednostki. Oczekiwania dotyczą najczęściej przyszłych zdarzeń oraz wyników własnej aktywności.
Dobrze przeprowadzone zajęcia dogoterapii dają każdemu dziecku, bez względu na jego możliwości wynikające ze stopnia niepełnosprawności, poczucie sprawstwa oraz budują jego pozytywny wizerunek w oczach innych dzieci. Każda podejmowana aktywność, nawet ta najmniejsza, ma swój widoczny i, bardzo podkreślany przez terapeutę, efekt. Dobrze prowadzone zajęcia pozwalają dzieciom uwierzyć we własne możliwości.
To, że w relacji terapeuta – pacjent należy zadbać o pozytywny klimat emocjonalny, aby móc mówić o współpracy i odnieść sukces wie każdy, kto pracuje z dziećmi. Niestety odpowiedź na kolejne pytanie, które się nasuwa „jak to zrobić?” jest bardzo trudna. Można stosować pewne techniki „wytwarzania klimatu emocjonalnego”, czasami wystarczy akceptująca postawa terapeuty, szanowanie praw dziecka. Na zajęciach dogoterapii z pomocą prowadzącemu przychodzi zwierzę.
Z reguły dzieci na widok psa akceptują od początku sytuację zadaniową, w której są stawiane i podejmują współpracę z prowadzącym. Emocje wpływają na wiele sfer funkcjonowania dziecka. Oddziałują na procesy poznawcze, motywację, samoocenę, koncentrację, a także procesy zdrowotne. Charakterystyczne dla emocji pozytywnych jest wzbudzanie tendencji do podtrzymywania danej aktywności lub określonego kontaktu. Emocje, które pojawiają się podczas zajęć z psem powodują, że dzieci, chcąc mieć kontakt ze zwierzęciem, dłużej utrzymują aktywność, chętniej ćwiczą i mobilizują organizm do większego wysiłku.
Emocje wpływają także na procesy poznawcze: spostrzeganie, wyobrażenia, myślenie, pamięć. Emocje mają na nie wpływ selekcjonujący, tzn. że to, co dla człowieka ma wartość emocjonalną, jest przez niego łatwiej dostrzegane, lepiej zapamiętywane w porównaniu z treścią obojętną.
Informacje o pozytywnym ładunku emocjonalnym w większym stopniu zajmują jego myślenie.
W przypadku informacji o negatywnym ładunku bywa, że mogą być niedopuszczone do świadomości. Dzieci lepiej zapamiętują nazwy kolorów, pojęcia, liczby jeśli to, czego się uczą, podane jest w formie zabawy, w której uczestniczy pies.
Ostatnie badania wykazują także wpływ emocji na zdrowie. Powiązania emocji z układem nerwowym powodują, iż osoby, które często doświadczają pozytywnych stanów emocjonalnych mają mniej kłopotów z sercem, niższy poziom korytzolu, ich układ krwionośny pracuje lepiej, są bardziej odporne na sytuacje stresowe (www.studentnews.pl).
Emocje stanowią niezbędny element psychiki każdego człowieka, służą przystosowaniu się do otoczenia, ukierunkowują jego działania, pełnią ważną rolę w procesie uczenia się. Gdy zatroszczymy się o to, aby dzieci doświadczały jak najwięcej pozytywnych emocji, wszystkie te procesy
będą funkcjonowały sprawniej. A jeśli pies sprawia, że się pojawiają, jak z tego nie korzystać.
Artykuł pochodzi z książki:
„Pies terapeuta i przyjaciel rodziny. Rola psa w procesie rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka.”
Wydawca: Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PRZYJACIEL
Warszawa 2008r.
wybrała
Mgr Beata Laudańska, dogoterapeuta